THE GHAZI HUSRAV BEY LIBRARY

1537 yılında yapılan, Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi, Boşnakça, Arapça, Farsça ve diğer dillerde yazılmış değerli elyazmalarına sahip. 800 yıldan daha eski ender eserler bulunmakta. Bunlar paha biçilmez olarak değerlendiriliyorlar.

Kurucusu Sultan 2. Beyazıt`ın torunu Gazi Hüsrev Bey olan kütüphanede bulunan 80.000 kitap ve dokümanın 10.000 tanesi eski doküman ve el yazması, 5.000 doküman ise Osmanlı Halifeliği dönemine ait.

HISTORY
Vrhbosna, today’s Sarajevo, was the seat of the duke of the western regions after 1436. The qadi’s his seat was in Sarajevo after Bosnia was finally conquered by the Turks in 1463. The mufti also had his seat in Sarajevo after 1519. From the time of the Turkish conquest until the coming of Gazi Husrev Bey, Vrhbosna grew into a town with seventeen micro regions (mahalla) and as many mosques.

There was also a public bath ( hammam), a caravan-saray, three dervish lodges (tekke) and one secondary school (Firus Bey Medresa). It was usual for each mosque, or mahalla, to have an elementary school (maktab). Gazi Husrev Bey was appointed Governor of Bosnia in 1521, and remained there, with small interruptions, until 1541, when he died. Gazi Husrev Bey was born about 1480 in Serez (Greece), where his father Ferhad Bey, born near Trebinje in Herzegovina, was Governor. His mother was the sister of Sultan Beyazid II, and he grew up and was educated at the Imperial Court. Before coming to Bosnia he was Governor of the Smederevo Sandjak, and he also carried out several diplomatic missions for the Ottoman Sultan at European courts. His great building activity in Sarajevo started as soon as he got there in 1521, in spite of the constant wars he fought in Dalmatia, Croatia and Hungary. Thanks to the buildings he built in Sarajevo and some other towns in Bosnia, and his foundations (waqf), Gazi Husrev Bey is the greatest and most important legator in Bosnia and Herzegovina. He died in Sarajevo in 1541 and was buried in the mausoleum (turba) beside his mosque, which he built during his lifetime.

EĞRİ KALESİ:

Eğri’nin fethinde Çağalzade Sinan Paşa, Hadım Cafer Paşa, Rumeli Beylerbeyi Vezir Hasan Paşa, Cerrah Mehmet Paşa, Lala Mehmet Paşa gibi devlet adamlarımız görev yaptılar. Fetihten sonra Eğri Budin’e bağlı bir sancak haline getirildi. 1596 dan sonra Szolmok, Hatvam, Szegedin, Fübk ve Szécseny livalarını içine alan bir eyalet haline getirildi.

1683 yılındaki meşum Viyana bozgunundan sonra Eğri Kalesi Macaristan’da en son kaybedilen kalelerden biri oldu. 1687 de Avusturya Komutanı General Caraffa tarafından teslim alındı. Böylelikle Macaristan’daki son Türk kaleside ebediyen elimizden çıkmış oldu. Eğri’de bu gün bizden kalan son hatıra şehir merkezindeki 35 metre yüksekliğinde ve kaidesi 14 köşeli bir minare’dir. Avusturyalı işgalcilerin bütün yıkımlarına karşı bizi seven Macarların büyük bir kadirşinaslıkla koruduğu bir kültür mirasımızdır.

Budin’in 50 kilometre kuzeybatısında, Tuna’nın güneyinde, Avusturya, Slovakya, Macaristan sınırlarının birleştiği yerde, Tuna ve Gran nehirlerinin kavşağında şöhretli bir sınır kalesiydi. Almanlar bu kaleye Gran, Macarlar Estergom, Türkler Estergun derlerdi. Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1543 yılında fethedilmiştir. Evliya Çelebi ziyaret ettiğinde, 16 mahallesi, 2900 evi, 4 camii, 2 medresesi, bir çok mektebi vardı. Ayrıca asker aileleri için özel evler yapılmıştı. En büyük camii “Mahkeme Camisi” idi ve kapısında şu mısralar yazılıydı :

Adı belli şehidler var yanında,
Kimisi sağında, kimi solunda.
Salâ oldu, namaza başlanıldı,
Muhammed Mustafa’ya vakfolundu.
Şehadet eyledi hep hâsı âmı bittamam.
Bu cami oldu şehidler makamı,
Kabul ola namazlar bittamam.
Hûda makbul ede ânı yapanı.

(Kaynak: Evliya Çelebi)

Rumeli'de Osmanlı Eserleri Envanteri Projesi

Türkiye; Kafkasya ve Kuzey Irak açılımının bir benzerini Balkanlar’da uygulamaya soktu. Dengeler gözetilerek atılan adımlar, Anadolu-Rumeli bağlarını yeniden canlandırdı. Açılımın ilk meyvesi de Balkanlar’daki eserlerin sayısını 30 bine çıkaran ‘Osmanlı Eserleri Envanteri Projesi’ olacak.

Oturum başkanının verdiği 20 dakikalık süre, sunumuna yetmemişti. İkinci ikazın ardından 10 dakika geçmişti ki konuyu toparlaması istendi. Daha fazla uzatmadan bitirdi konuşmasını. Kürsüye yaydığı tebliğini toparlarken, yüreğinden seslendi konferans salonuna; resmî görevine, salondaki Sırp temsilcilere bakmaksızın: “Ben bugün Balkanlar’da yaşayan Fatihan torunlarından biriyim. Ailem, Osmanlı yedi cihana hâkim olsun diye Anadolu’yu bırakıp göçmüş o diyarlara. Hadi Osmanlı’nın bize sahip çıkamamasını anladık da siz neden uzak durdunuz yıllarca? Bizi neden öksüz, yetim bıraktınız?”

Sadece onun değil, katılımcıların da gözleri dolmuştu. Uzun süre ayakta alkışlandı. Akademisyenin bu küçük sitemi, belki bazıları için alışılagelmişti; ama onun için belki de yaşadığı ülkede işinden edecek kadar tehlikeliydi…

Tahminin üzerinde bir katılım olunca salon yetersiz kalmış, genci yaşlısı koridorlara taşmıştı. Balkanlar’daki Osmanlı mirası ve soydaşların zorunlu göçlerine dair konuşmaların ardından heyecanla beklenen gösterim için ışıklar söndü. Ekranda beliren, 1923’te Lozan’la Romanya’ya bağlanan Tuna Nehri üzerindeki Adakale’nin belgeseliydi. 1960’larda bin kadar Türk’ün yaşadığı adanın tarihî görüntüleri, salondan yükselen hıçkırık sesleriyle örtüştü. Sanki yıllar önce Adakale’yi, yurtlarını boşaltan Fatihan evlatlarının gözyaşlarıydı bunlar. 60’lı yaşlarını aşan ak saçlı kadın doğruldu, ağlıyordu: “Bizi adadan kopardıkları gün, ben daha küçücüktüm. Annemle babam, evimizin duvarlarını, dört bir köşesini, ağaçlarını öpüyordu. Ben, anlam verememiştim o gün. Evimizin kapılarını da ardına kadar açık bırakarak bindik kayıklara, sanki geri dönecekmiş gibi çıkmıştık. Şimdi diyorum ki: Keşke evime gidebilsem de öpsem duvarlarını. Sarılsam ağaçlarımıza…”

Yönetmenliğini ve senaryosunu İsmet Arasan’ın üstlendiği ‘Kayıp Yurdun Ağrısı: Adakale’ belgeseli, 1967’de Romanya ve Yugoslavya’nın Tuna Nehri’nde ortaklaşa inşa ettiği barajın suları altında kalan Osmanlı kalesi Adakale’yi ve oralı Türklerin hikâyesini anlatıyordu…

Harabati Baba Tekkesi - Kalkandelen / Makedonya

Kalkandelen’de (Tetova) bulunan Harabati Baba Tekkesi, Makedonya’daki Bektaşilerin merkezi olduğu gibi, Bektaşiliğin Balkanlar’daki en önemli yapılarından birisidir. Harabati Baba Tekkesi, yedi binadan oluşur. Tekke, Sersem Ali Baba tekkesi olarak da adlandırılır.

Bu isimlerin kaynağı ise tekkeyi kuran tarihi karaktere dayanır: Server Ali Paşa, Kanuni Sultan Süleyman’ın sadrazamlarından birisi iken intisap ettiği Bektaşilik’e hizmet etmek ister. Kanuni de, “senin adın bundan böyle sersem olsun” der. Sersem Ali Dedebaba’nın, 1526 yılında kurduğu Harabati / Sersem Ali Dedebaba Dergahı’nda kendisinden sonra birçok ünlü Bektaşi babası hizmet etmiştir. Bugün tekkenin liderliğini, Edmond Brahmaj (Baba Mondi), dervişliğini ise Abdulmuttalip Bakıri yapıyor.

Bir süre sonra Harabati Baba tekkesi gerçekten de harab bir hale gelmeye başlayınca tetovo belediyesi işe el atmış ve tekke aslına uygun olarak restore edilip otel lokanta ve turistik eğlence yeri haline getirilmiş.

Konyalı sanatçılar tarafından yürütülen proje çerçevesinde Balkanlar'daki tüm Osmanlı eserleri, alan taramasıyla fotoğraflanıyor.

İbrahim Dıvarcı, Nildem Global Sigorta Şirketi Kurucu Ortağı Çiğdem Ergelen'in sponsorluğunda Bosna Hersek ve Kosova'daki Osmanlı eserlerini fotoğraflamak için 2009 yılında çalışmalara başladıklarını vurgulayarak, şunları kaydetti:

Bosna Hersek ve Kosova'daki Osmanlı Eserleri Fotoğraflandı

''Yaklaşık 1 yıl süren yeni çalışmamızda, Bosna Hersek ve Kosova'daki tüm Osmanlı eserlerini Selçuk Üniversitesinden Prof. Dr. Haşim Karpuz, Doç. Dr. Mehmet İpçioğlu ve bu bölgelerdeki yerel araştırmacılar ile halkın da katkısıyla tek tek tespit ettik. Bugüne kadar bu bölgelerdeki Osmanlı eserlerinin tamamının envanteri bulunmuyordu. Biz ilk defa bu bölgelerde geniş kapsamlı bir çalışma yaptık ve Osmanlı eserlerinin tamamına yakınının tespitini yaptık. Bosna Hersek'teki Mostar Köprüsü, Gazi Hüsrevbey Külliyesi, Sokullu Mehmet Paşa tarafından yaptırılan Drina Köprüsü, Kosova'nın Priştina kentindeki Sultan Murat Türbesi, aynı kentteki Fatih Sultan Mehmet Camii, Prizen kentindeki Sinan Paşa Cami eserleri fotoğrafladığımız eserlerden bazıları.''