Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi, İstanbul İli Fatih ilçesi Şehzadebaşı'nda farklı fonksiyonlu yapılardan oluşan bir külliye içindedir. (Darü'l-kurrâ, Medrese odaları, Kütüphane, Sıbyan Mektebi, Sebil v.s.)
Kuzey Batısında Dülgerzade Camii, batısında Fatih Sultan Mehmet'in yaptırdığı Saraçhane dükkânlarının kalıntıları üzerine inşa edilen evler, doğusunda Vakfa ait arsa, kuzeyinde park ve Horhor Caddesi yer almaktadır.
Bu Külliye, Sultan Mustafa II. Devrinin meşhur sadrazamlarından Amcazâde Hüseyin Paşa tarafından 1644-1702 yılları arasında yaptırılmıştır. Amcazâde Hüseyin Paşa 1702 tarihinde vefat etmiştir. Mezarı külliyenin hazîresindedir.
Dershane-Mescit (Darü'l-kurra), medrese odaları, kütüphane, Sıbyan Mektebi ve Sebil bölümlerinden meydana gelen külliyenin kapısından içeri girildiğinde Klasik U tipi Medreselerden farklı serbest bir medrese planı dikkati çeker, bahçesi ve şadırvanı ile ahenkli bir görüntü oluşturmaktadır.
Külliyenin ön cephesinde yuvarlak kemerli cümle kapısı, sağ tarafında Şeyhü'l-İslam Mustafa Efendi'nin yaptırdığı çeşme (1739) kitabesiyle beraber durmaktadır.
Kuzey kısmında ise altında dört adet Vakıf dükkanının bulunduğu iki kubbeli Sıbyan Mektebi yer almaktadır. Cümle kapısının hemen yanında Amca-zade ve yakınlarına ait üç adet hazîre bulunmaktadır. Avlunun kuzeyindeki iki katlı kütüphanenin kapısı üzerinde yer alan kitabeye göre; 1755 yılında Hüseyin Paşa''nın kızı Rahime Hanım tarafından tamir ettirildiği anlaşılmaktadır.
Bugün Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi olan Külliyede; taş kitabeler, mezar taşları, çiniler, ahşap eserler, ölçü aletleri, aydınlatma araçları, dekoratif inşaat malzemeleri, mimari elemanlar, tuğralar, tavan süslemeleri, (ahşap ve alçı) rahleler, sedef ve bağa kullanılan, kündekârî ahşap işçiliğinin ince üslubunu yansıtan eserler, madeni eserler (gülabdan, buhurdan, şamdan, sancak ve alemler, ibrikler, mangallar) mevcuttur.
Bu eserlerin bir kısmı Kütüphane ile Sıbyan Mektebi arasındaki bahçe ile dershane ve Medrese odaları arasındaki bahçede olmak üzere "Açık Hava Müzesi" şeklinde düzenlenmiştir. Bahçede Fatih Camiine ait minare külahı, çeşme aynaları, kurnalar, kitabeler ve mimari eserler sergilenmektedir. Sütun başlıkları, tuğralar ve mezar taşları da yine bahçede sergilenmektedir. Mezar taşları bölümünde Mimar Ayas'ın mezar taşı da bulunmaktadır.
Ayrıca Yavuz Sultan Selim devrinin önemli devlet adamı Tacizade Cafer Çelebi'nin mezar taşı da Müzede muhafaza edilmektedir.
Müzede, Huand Hatun Hamamına ve Beyşehir Demirli Mescid'e ait Selçuklu çinilerinden başka erken devir Osmanlı çinilerini oluşturan Bursa Yeşil Külliye; Edirne Şah Melek Camii Çinilerinin eşsiz örnekleri de yer almaktadır.
Klasik Osmanlı devrine ait XVI. Yüzyıl ve sonrası çinileri, Topkapı Sarayı, Rüstem Paşa Camii, Takkeci İbrahim Ağa Camii, Ahmet Külliyesi Arasta Sebili içinde kullanılan ve değişik teknikleri haiz olan Çiniler, Kubbetü's -Sahra çinileri örnekleri müzede muhafaza edilmektedir.
Ahşap Eserler de Müzede en nadide eserler olarak yer almaktadır. Ankara Ahi Elvan Camii dolap ve pencere kapakları, XIV. Yüzyıl Selçuklu devrinin en güzel örneklerini oluşturmaktadır. Rumi Palmetli oyma şebekeler, geç devir Osmanlı Arması XIX. Yüzyıl ahşap eserler de yine müzede koruma altındadır.
Ölçme aletleri (Sekstant, yükseklik ölçeği altimetre, yağmur ölçme aleti, rubnu tahtaları, açı ölçmede kullanılan teodolit ve saatler) ile aydınlatma araçları (Şamdanlar, Cam Fanuslar, Fenerler, Kandiller) deve kuşu yumurtaları, buhurdanlar ve gülabdanlar, müzenin diğer nadide örnekleridir.
Müzede ayrıca inşaatlarda kullanılan çivi, demir kenet, kapı kulpları, kilit-anahtar, menteşe ve musluklar da yer almaktadır. 1529 adet eser mevcuttur ve camilerden müzeye intikal eden eserler nedeniyle müzedeki eser sayısı sürekli değişim göstermektedir.
Adresi:
İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi Müdürlüğü
Saraçhane Sk. No:1 Fatih/İSTANBUL
tel : 0 212 525 12 94
faks : 0 212 243 64 59
Kaynak: www.Bedesten.net
