KERKÜK’ÜN TÜRK TARİHİ ESERİ GÖK KÜMBET
Ali KERKÜKLÜ
(Irak’a Özgürlülük Operasyonu ve Kerkük Kitabının Yazarı)
Kerkük Kalesinde, Gök Kümbet’in tahribata uğramadan önceki hali
Kümbet daha ziyade kubbe ile veya Piramit, çokgen tabanlı ve tepesi sivri külah biçimindeki örtülü olan mezar anıtlarıdır. Selçuk Türklerine ait kümbetler Türk mimarisinin en orijinal örnekleridir. Kümbetler içten kubbe, dıştan ise piramit ya da konik bir çatıyla örtülüyordu. Selçuklular'a ait en önemli kümbetler Bitlis, Van, Kayseri, Kerkük, Nahçıvan, Erzurum, Sivas, Tunceli, Tokat, Konya, Niğde, Kırşehir, Amasya, Akşehir ve Isparta gibi şehirler de çok güzel kümbetler bulunmaktadır. Kerkük’teki Gök Kümbet, Niğde'deki Hüdavent Hatun, Tokat'taki Ali Tusi, Van’daki Gevaş Kümbet, Kayseri'deki Döner Kümbet ve Sırçalı Kümbet ile Ahlat'taki Ulu Kümbet en güzel örneklerdendir. Kümbetler, mimari ahenkleri, çadır sanatını taşa ve mermere yansıtarak geçmişe çağrışım yapmaları, kendi eksenlerinde dönüyor ve yukarı doğru süzülüyor gibi duruşlarıyla insanı etkileyen birer harikadırlar.
Türkmen şehri Kerkük’te Irak Türklerinin simgesi olan Kerkük kalesi ve bu kalenin içinde Türk tarihi eserlerden biri Gök Kümbettir. Gök Kümbet 1361 yılında Celayirliler döneminde 820 metre kare alan ve 17 metre yüksekliğinde yapılmıştır. Kale’nin içinde günümüze kadar ayakta kalabilen Türk mirasının bir şaheseridir. Selçuklu dönemine ait Gök Kümbet'in dış duvarlarıyla karşı karşıya geldiğimizde, üstündeki yazıttan da anlaşıldığı gibi kümbet 14. yüz yılda Selçuklu hanedanına mensup Buğday Hatun için yaptırılmıştır. Türk çadırından ilham alınarak yapılan Kümbet iki katlı, sekiz köşelidir, kemer ve pencere süslemeleri yeşil renk ağırlıklı pişmiş topraktandır, bu sebepten dolayı Türkmenler Gök kümbetin yanında yeşil kümbette derler.
Türk tarihi eseri olan Gök Kümbetin duvarları orijinal tuğlaların farklı biçimlerde dizilmesiyle zengin bir yüzey dekorasyonu gösterir ve renkli Türk çini motifleri ile süslüdür. Kerkük’ün 10 Nisan 2003 tarihinde ABD ve Kürt işgalinden sonra Gök Kümbetin onarımı adı altında herkesin hatırası ve hafızasında olan bu şaheser yapının doğal özelliklerini değiştirerek (Tahrip ederek) hiç ilgisi ve benzeri olmayan şekilsiz, biçimsiz ve çirkin bir yapıya dönüştürüldü.
Gök Kümbetin Sekizgen olan orijinal çatısı yıkılıp yerine Selçuklu Türklerinin hiçbir dönemine rastlanmayan şekilsiz ve çirkin bir yapı oluşturuldu. Ayrıca ilkel çalışmalar sırasında Gök Kümbetin gövdesini oluşturan tuğlalar ve duvarlarını süsleyen Türk çini motifleri kırılmış ve dökülmüştür. Yapılan tahribatlar tüm açıklığıyla ortada durmaktadır. 700 yıllık Gök Kümbet eski hali ile dururken ne oldu da bugün bu Türk tarihi mimari eserin yapısı değiştiriliyor?
Gök Kümbet’in Onarımı Bitirilmiş Hali, Tahribat Tüm Açıklığı İle Görülmektedir. Piramit(Sekizgen) şeklinde olan Çatısı Yıkılmış Ve Şekilsiz, Biçimsiz Hale Dönüştürülmüş. Bu Biçimsiz Yapının bir benzeri Selçuk Türklerine Ait Kümbetler Mimarisinde Yoktur.
Onarım ne demektir? tamirat, tamir, bir yontunun, bir yapının bozulmuş yerlerini yeniden yapma, ilk durumuna getirme, restore etme, yani onarım bir yapının şeklini değiştirmeden tamiridir. Ama gelin görün ki Gök Kümbete yapılan işlem onarım değil tamamen tahribattır. Yani herkesin gözü önünde Kerkük’te 700 yıllık Türk tarihi eserin yapısı değiştiriliyor ama ne yazık ki kimseden ses yok.Yaptığımız araştırma ve incelemede tahribatı yapan yetkililer halka: “1186 yılı Nahçıvan’da (Azerbaycan) Atabeyler Devleti’nin kurucusu Şemsettin İldeniz’in eşi Mümine Hatun için yapılan Kümbetin çatısı İslami tarzdadır. Kerkük Kalesinde Selçuklu Türklerinin 1361 yılında Buğday Hatun için yaptığı Gök Kümbetin çatısı da İslami tarza göre restore edildi. (Yapısı değiştirildi) 1980’li yıllarda Gök kümbetin onarımı yapılmış, bu onarımı yapan tarihi eserler uzmanı Hıristiyan bir bayandır ve şimdi ise o bayanın yaptığını düzeltik” diyorlar. Mümine Hatun için yapılan Kümbet 1186 yılında, Buğday Hatun için yapılan kümbet ise 1361yılında yapılmıştır. İki yapı arasında 200 yıl bir zaman dilimi var, işin en ilginç yanı da iki yapı arasında benzerlik yok. Mantık olarak 200 yılı göz önüne alırsak iki yapının tarzı aynı olabilir mi? Yaptığımız araştırmada 1980’li yıllarda yapılan onarım aslına uygun yapılmıştır, 2009 yılında yapılan ise tamamen bir tahribattır.
Çalışmalar ilkel yöntemle ve işin ehli olmayan kişiler (Amele, işçi) tarafından yürütülmüştür. Türk ve yabancı kaynaklara göre Gök Kümbetin çatısı sekiz köşeli olarak tarif edilmektedir.Bu yeni ve şekilsiz yapı Selçukluların hiçbir dönemine ait mimarı tarz bulunmamaktadır. Dünyanın neresinde görülmüştür 700 yıllık tarihi eser keyfi olarak kanun ve kurala uymadan yapısı değiştiriliyor. Amaç belli tarih, kültür, miras ve kimliğimizi yok etmek istiyorlar. Bugün Kerkük’te meşru bir yönetim yoktur, merkezi hükümette Kerkük’e müdahale edemediğini için, şehre hakim olanların bu gibi kültürel ve sanatsal işlere karşı duyarlı olmadıkları, Kerkük’ün imarına ayrılan paraların çarçur edildiği ve yerine ulaşmadığı görülmektedir.
Geçmiş yıllarda en büyük kültürel kıyımına maruz kalan Kerkük kalesinde tarihi eserler ve yüzlerce geleneksel Türkmen konutu bulunuyordu. Ancak dozerle yapılan ve uluslararası teamüle aykırı biçimde yapılan tarihi eser katliamına hiçbir uluslararası kuruluş ses çıkarmamıştır.(Suphi SAATÇİ, Kardaşlık Dergisi Sayı:44 Ekim-Aralık 2009)
Bu eserler biz Türkmenlerin mirasıdır bunları korumak için tüm gücümüzle mücadele etmeliyiz aksi takdirde tarihi eserlerimizi yok edecekler. Aslında bu tarihi eserler
bölgede bu toprak sahiplerinin kimler olduğunun bir ispatıdır. Tarihi eserlerin dili yoksa ama kimlikleri vardır. Aşağıda Selçuklu Kümbetleri örneklerinde görüldüğü gibi, bu Biçimsiz Yapının bir benzeri Selçuk Türklerine Ait Kümbetler Mimarisinde Yoktur. Gök Kümbete yapılan işlem onarım değil tahribattır.
Dünya, Uluslararası kuruluşlar, yetkililer ve insanlığa sesleniyoruz: bu eşi bulunmaz tarihi eserin tahribatına dur desinler. Gök Kümbetin eski haline getirilmesi bir insanlık görevidir. Tüm sivil kurum ve kuruluşlarımız, sitelerimiz, medya, basın ve tv’lerde bu tahribatı kamuoyuna anlatıp gündemde tutmalıdırlar. Dünyanın neresinde görülmüştür 700 yıllık bir tarihi eser onarım adı altında bu çirkin hale getirilmiştir!!!! Herkes bilmelidir ki bu kasıtlı bir tahribattır. Tarihi mirasımız Gök Kümbete yapılan bu tahribatı uluslararası kuruluşlara bildirmeliyiz. Aksi takdirde diğer tarihi miraslarımızı da tahrip edeceklerdir.
SELÇUKLU KÜMBETLERİ
