İSİM TAMLAMASI
İki isim unsurunun iyelik sistemi içinde yan yana gelmesiyle oluşan kelime grubudur. Tamlama şeklindeki kelime gruplarında önce tamlayan, sonra tamlanan yer alır. İyelikli kısım daima sonda bulunan tamlanan kısmıdır.
İsim tamlaması iki türlüdür. Baştaki isim unsuru "ilgi eki" yani, isme gelen eklerden "-ın,-in,-un,-ün" ekini almış ise, "belirtili", almamış, eksiz ise "belirtisiz" isim tamlamasıdır. İlgi ekinin diğer adı, tamlayan ekidir. İyelikli kısmın "kimin, neyin" olduğuna dair bir ilgi kurar.
Zaten bu ek, Türkçe’de sadece ve sadece belirtili isim tamlaması kurmaya yarar.
Belirtili isim tamlamasını şöyle formülleştirelim: (İsim unsuru+ilgi eki + isim unsuru+iyelik eki ).
İsim unsuru demekten muradım, başta ve sonda ayrı bir kelime grubu olabileceğini belirtmektir.
Belirtisiz isim tamlaması da : (isim unsuru + isim unsuru+iyelik eki) şeklinde kurulur.
Belirtisiz isim tamlaması örneği:
Ana kucağı = ana + kucak+ı
Yol hazırlığı = (yol) + (hazırlık+ı)
Salon takımı = (salon) + (takım+ı)
Çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı= (çalışma ve sosyal güvenlik)+(bakanlık+ı)
Karanfil ve sümbül kokusu = (karanfil ve sümbül) + (koku+su)
Belirtili isim tamlaması örneği:
Sabahın güzelliği = (sabah+ın) + (güzellik+i)
Düşen uçağın kara kutusu = (düşen uçak+ın) + (kara kutu+su)
Annemin nefes kesen güzelliği= ((ben+im) anne+m+in) + (nefes kesen güzellik+i )
Küçük kızın kırmızı, tombul, gül yaprağı gibi taze, mis kokulu yanacıkları = (küçük kız+ın) + (kırmızı, tombul, gül yaprağı gibi taze, mis kokulu yanacıklar+ı)
Burada üzerinde çok dikkatle durulması gereken husus, belirtisiz isim tamlamasının unsurları arasına, başka hiç bir kelimenin giremeyeceğidir. Öyleyse, "Ankara eski valisi" yahut "TBMM eski başkanı" gibi kuruluşlar tamamen cehalet örneğidir. Çünkü başta bulunan eski, yeni, güzel, çirkin vb. sıfatlar, sadece iyelik eki taşıyan ismi nitelerler. Sıfatın önündeki Ankara ve TBMM'yi nitelemezler. Zaten mantıklı da değildir. Doğrusu, "eski Ankara valisi" veya "yeni genelkurmay başkanı" şeklindedir.
Belirtili isim tamlamasında ise iki isim unsurunun arasına, örneklerde de görülebileceği gibi pek çok kelime ve kelime grubu girebilir. İsim tamlamaları, cümle içinde özne, nesne, dolaylı tümleç ve yüklem olarak vazife görürler.
