Ahşap Bezemede Kullanılan Motifler
Ahşap bezemede erken dönemlerde Rumi ve Hatayi motifler, geç dönemlerde ise Barok ve Rokoko motifler ağırlıklı olarak kullanılmıştır. Bunların dışında geometrik ve Edirnekari motifleri de yoğun olarak kullanılmıştır.
Ahşap bezeme motiflerinde Osmanlıların 15. yüzyıldan itibaren kullandıkları Edirnekari (Edirne işi bezeme) motifleri önemli bir yer tutar. Edirnekari motifleri, genelde çiçek, yaprak ve meyvelerden oluşur. Bu motifler ahşap, karton ve deri üzerine işelenerek. Edirnekari oluşturulur. Kapı, dolap kapağı, kepeng gibi ahşap elemanlarda kullanılır. Erken dönemlerde kök boyalardan geç dönemlerde ise yağlı boyalar kullanılmıştır. Desenler boyandıktan sonra gomalak cila ile korumaya alınmıştır.
Motifin Yüzeye Aktarılması
Motiflerin yüzeye aktarılması, günümüzde hobi amaçlı kurslarda geleneksel yöntemlerden farklı olarak tutkal ile yüzeye yapıştırılmakta, daha sonra motif üzerinde çeşitli yöntemlerle boyama işleri yapılmaktadır. Motif yüzeye aktarırken düzen-denge çok iyi olmalı, motif her taraftan eşit boşluklar kalacak şekilde oturtulmalıdır.
Geleneksel yöntemlerde ise ahşap yüzeye motif aktarma genellikle aşağıdaki şekillerde olmaktadır. Kömür tozuyla aktarma: Bu yöntemin en fazla kullanılan yöntem olduğu tahmin edilmektedir. Sadece ahşap yüzeye değil; duvar gibi kalem işi yapılacak birçok yüzeyle uygulanmıştır.
Meşe odunu kömür tozunun özelliği yüzeyden rahat silinmesi ve boyaya karışmamasıdır. Hazırlaması biraz zor ama uygulaması çok pratiktir. Seri uygulamalarda bize zaman kazandırır. Bu yöntemde önce motif şeffaf kağıt üzerine çizilir. İğne ile kontur sınırları eşit aralıklarla delinir.
Meşe odunu kömürü dövülerek toz haline getirilir. Kömür tozu ince geçirgenliği olan (Bayan çorabı gibi) bez içerisine konur.
Motif yüzeye sabitlenir. Hazırlanan bez tampon hafif darbelerle motif üzerinde gezdirilir. Kömür tozu iğne deliklerinden geçerek ahşap yüzeye yapışır. Daha sonra motif yüzeyden yavaşça, aşağı yukarı oynatmadan kaldırılır. kaldırılır. Böylece motif yüzeye aktarılmış olur.
Karbon aracılığıyla aktarma: Bu yöntemi her türlü boyalı zeminde uygulamak zordur. Yüzeyin parlak ve kaygan boyalardan oluşması, sır kaplı olması halinde karbonla aktarmak çok zordur. Ancak yüzey mat ve kaygan değilse bu yöntemi uygulayabiliriz. Çünkü bu tür yüzeylerde kendini iyi göstermez Karbonlu aktarmada iki farklı yöntem uygulanır.
1. yöntemde motif ters çevrilerek motif üzerinden Hb veya 2b gibi kalemlerle çizilir. Daha sonra bu çizilen yer aşağı gelecek şekilde yüzeye sabitlenir üzerinden tekrar çizdiğimizde önceki çizdiğimiz çizgiler karbon görevini görür. Böylece motif yüzeye aktarılmış olur. Bu yöntem özellikle karton gibi yüzeylere aktarmada çok etkili ve kullanılışlıdır.
2. yöntemde ise karbon kâğıdı motifin altına konur. Motif yüzeye sabitlenir. Motif üzerinden kurşun kalemle çizilerek yüzeye aktarma işlemi yapılır.
Ahşabın Boyanması
Günümüzde ahşap boyama hobi amaçlı kurslarda Dekupaj, Stencil, Mozaik, Peçete ve çatlatma gibi benzeri tekniklerle yapılmaktadır. Tarihi binalarda rastladığımız ahşap bezemede ise motif yüzeye aktarıldıktan sonra, önce motif üzerinde kestirme atıp daha sonra kestirmeler arasında kalan motif zeminini boyayıp en son ise kontur çekerek motifin
Zemin Boyama
Zemin boyama 2 türlü düşünülebilir.
1. yöntem: Ahşabın tamamını boyamadır. Ahşabın macun-zımpara ve astarlama işi bittikten sonra zemin rengi tespit edilir. Rulo veya fırça ile tüm yüzeye 1. kat boya atılır. 1. kat boyada fırça darbeleri yatay doğrultuda olacak şekilde boyama yapılır.
İlk kat boya kuruduktan sonra, üzerine hafif bir zımpara atılır. Bu defa öncekinin tersine dikey doğrultuda fırça darbeleri olacak şekilde 2.kat boya atılır. Kuruma süresi kullandığımız boya türüne göre değişir. Örneğin, su bazlı boyalar daha çabuk kurur, yağ bazlı boyalar ise daha geç kurur. Genellikle 2 kat boya yeterli olur. Gerektiğinde 3. kat boyada atılabilir.
2.Yöntem: Motif içi zemin boyamadır. Bu genel zemini boyamadan farklıdır. Motife kestirme attıktan sonra uygulanır. Motifin içini oluşturan boşluklar boya taşmayacak şekilde özenle boyanır. Burada zemin boşluklarının büyüklüklerine göre 258 seri fırça başta olmak üzere diğer 110, 123 ve 145 seri fırçalarla da zemin boyanabilir.
Kestirme Atma
Motif boyama işleminin en az hata ile yapılabilmesi için motif eğrileri üzerinde kestirme atılır. Böylece motifin kontur sınırları belirlenir. Motif içi zeminin ise rahat boyanması sağlanır. Fırça olarak yüzeyin genişliğine göre uygun ebatlarda bezeme fırçaları kullanılır. Özellikle 123 ve 110 nu’ lı fırçalar uygun gider. Motif zemini çok geniş olduğu takdirde 258 nu’ lı fırçalar da kullanılabilir.
Kontur Çekme
Kontur motifin sınırlarını belirleme ve motife nitelik verme işlemidir. Kestirme atılıp zemin boyama işlemi bittikten sonra en son kontur çekilerek motif tamamlanır. Kontur çekme motif boyamanın en zor kısmıdır. Uzun kıllı samur fırçalarla (420 seri ) yapılır. Bu fırçaların uç kısımları daha uzun oldukları için eğriler üzerinde her türlü dönüş yapma kabiliyetine sahiptir.
Kontur çekme, çok hassas bir işlem olduğu için el titremesi çok olur. El titremesini önlemek ve çalışmanın temiz olmasını sağlamak için baston denen dayanaklar kullanılır. Eğer küçük yüzeylerde masa başı çalışmalar yapılıyorsa yüzeyin büyüklüğüne uygun sehpa türü baston yapılabilir.
Düşey yüzeylere sabitlenmiş veya büyük yüzeylerde çalışırken 03–1,5 cm daire kesitinde Yaklaşık 50 cm uzunluğunda bastonlar kullanılır. Bu ebatlar kullanan kişiye göre değişir.
Kaynak: MEB- MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ
