Edebiyat müze kütüphaneler
Beşir Ayvazoğlu
Ahmet Haşim, 1932 yılında tedavi maksadıyla gittiği Frankfurt'ta Goethe'nin evini de ziyaret etmiş, dönüşte yazdığı "Faust'un Mürekkep Lekeleri" başlıklı yazısında, bu evin sahibinin ölümünden yüz yıl sonra ziyaretçilerle dolup taşmasından duyduğu hayreti dile getirmişti.
Ben de aynı hayreti tam on yıl önce gittiğim Kazan'da Tukay Müzesi'ni gezerken yaşadım. Abdullah Tukay'ın özel eşyaları, kitapları yazdığı gazete ve dergiler özenle sergilendiği gibi, özel düzenlemeler ve büyütülmüş fotoğraflarla hayatı anlatılıyor, yaşadığı şehirler ve mekânlar tanıtılıyordu. Müze müdürünün onu anlatırken nasıl heyecanlandığını görmeliydiniz. Aynı şair için çocukluğunu ve ilk gençliğini yaşadığı Kırlay ve Cayık'ta da müzeler varmış. Yirmi yedi yaşında hayata veda etmiş bir şair için üç müze... İnanılacak gibi değildi.
Tukay Müzesi'ni gezerken Mehmed Âkif'i ve Taceddin Dergâhı'nı düşünmüştüm. Ankara'da, 1970'lerin sonlarında genç yazarlar olarak Türkiye Yazarlar Birliği'ni kurduğumuz günlerde, ilk kararlarımızdan biri, her yıl 12 Mart'ta Taceddin Dergâhı'nı ziyaret etmekti. O yıllarda güya Mehmed Âkif Müzesi'ne dönüştürülen bu dergâhı ziyaret etmek için Hacettepe Üniversitesi'ne başvurmak gerekiyordu. İzin çıkacak, ziyaret günü şairin eşyalarını (tüfeği, kitapları vb.) sırtlayıp getiren görevli, "Bu ziyaret de nereden çıktı? Çabuk işinizi bitirin de çekip gidin kardeşim!" diyen asık bir suratla tepenize dikilecek, sonra hepsini geri götürecekti. Bu acayip müzede görevli kimse yoktu.
Şimdi, duyduğuma göre, adamakıllı restore edilen Taceddin Dergâhı, Mehmed Akif Edebiyat Müze Kütüphanesi adıyla hizmet veriyormuş. Çok merak ettim; ilk fırsatta Ankara'ya gidip nasıl bir müze yapıldığını görmek istiyorum.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu yıl "Edebiyat Müze Kütüphaneleri" adını taşıyan büyük bir projeyi hayata geçirdi. Yetkililerden aldığım bilgiye göre, Adana'nın Seyhan ilçesinde düzenlenen Karacaoğlan Edebiyat Müze Kütüphanesi 27 Mart'ta, Diyarbakır'daki Ahmet Arif Edebiyat Müze Kütüphanesi de 1 Haziran'da hizmete açılmış. Aslında Seyhan'dakine Yaşar Kemal'in ismi verilecekmiş; fakat değerli romancı bu teklifi reddederek Karacaoğlan ismini tavsiye etmiş. Ahmet Arif adına açılan müze kütüphane de Cahit Sıtkı müze evinin hemen yanındaymış; eski, büyük bir Diyarbakır konağında... Ve bir müjde: Erzurum'da Erzurumlu Emrah, İzmir'de Attila İlhan, Trabzon'da Bedri Rahmi Eyüboğlu, İstanbul'da da Ahmet Hamdi Tanpınar adına düzenlenen edebiyat müze kütüphaneleri yakında açılıyor.
Bakanlık yetkililerinin söylediğine göre, yöre insanlarının edebî ve kültürel ortamlar yaratabilecekleri, çaylarını, kahvelerini yudumlayarak sohbet edebilecekleri, edebî toplantılar düzenleyebilecekleri bu mekânlar, aynı zamanda birer edebiyat kahvesi olarak tasarlanmış. Yazar ve şairler, buralarda okuyucularıyla buluşarak kitaplarını imzalayabilecek, üniversitelerin edebiyat bölümlerinde ders veren öğretim üyeleri bazı derslerini isterlerse buralarda verebilecekler.
Tanpınar Edebiyat Müze Kütüphanesi için seçilen mekân, yakın zamanlara kadar Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü tarafından kullanılan Alay Köşkü... Osmanlı padişahlarının, Devlet-i Aliyye'nin gücünü ve zenginliğini dosta düşmana göstermek amacıyla düzenlenen muhteşem alayları seyrettikleri bu köşk, Cumhuriyet'in ilk yıllarında Güzel Sanatlar Birliği'nin merkez binası olarak kullanılmış, bu birliğin edebiyat şubesi de faaliyetlerini burada yürütmüştü.
Kültürümüze, sanat ve edebiyatımıza ciddi katkılarda bulunmuş şair ve yazarların unutulmaması için yaşadıkları mekânları koruma altına almak yahut onların adlarını taşıyan müzeler açarak kütüphane ve arşivlerinin dağılmasını önlemek, daha açık bir ifadeyle, bıraktıkları manevi mirası gelecek nesillere aktarmak ailelerine ve tabii daha çok da devlete düşen bir görevdir.
Edebiyat Müze Kütüphaneleri bu bakımdan önemli projedir. Başarılı olunmasını bütün kalbimle temenni ediyorum.
Zaman
