BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI
İsim tamlamasının bir çeşididir.
İki veya daha fazla ismin iyelik sisteminde bir araya gelmesiyle oluşan tamlamaya isim tamlaması denir.
Belirtili ve belirtisiz diye iki çeşidi vardır.
Belirtili isim tamlamasında, baştaki tamlayan kısmına, isme gelen eklerden
(-nın, -nin, -nun, -nün ) eki gelir.
Kimin- neyin diye sorulduğunda sondaki kısmın kime veya neye ait olduğunu gösterir.
Sondaki isim kısmına ise yine isme gelen eklerden iyelik eki dediğimiz sahiplik eki gelir:
(-m, -n, -sı / -mız, -nız, -ları) neyin nesi diye bir kalıp yazabiliriz.
ne- y- in ne- si...
örnek: “adam- ın bir- i “
Belirtili isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan arasına bol bol başka unsurlar girebilir:
“…sabah rüzgârı-nın insanı kendinden alan, serinletici, ferah koku-su …”
Aslında, sabah rüzgârının kokusu asıl tamlamadır. Aradakileri, belirtili isim tamlamasının bir özelliği olarak kullanabilmekteyiz. Bu durumundan dolayı, belirtili isim tamlamasını, bir fotoğrafı çekerken zum yapmaya benzetebiliriz. Fotoğraftaki detayları bize verir, bir şeyin kime ait olduğunu inceler. Özele iner.
Belirtisiz isim tamlamasında ise, baştaki tamlayan kısmı hiç bir ek almaz. Sondaki tamlanan kısmına iyelik eki getirilir: sabah rüzgâr- ı
Belirtisiz isim tamlamasını, genel bir video çekimine benzetebiliriz. Adı üstünde, belli belirsizdir, geneldir, bir kişiye ait değildir.
Bu tamlamanın en dikkat edilmesi gereken yönü, iki isim unsurunun arasına asla bir başka kelimenin giremeyecek olmasıdır: eski / meclis başkanı örneğinde olduğu gibi. Zira eski sıfatı, başkanın, yani iyelikli kısmın sıfatıdır.
(meclis eski başkanı derseniz, Türkçe’yi katledersiniz. )
Televizyonda, radyoda, akademisyenlerin ağzında, öğretmenlerde, ne yazık ki bu yanlış kullanış hep işitilmektedir.
Zincirleme isim tamlaması ise, iç içe geçmiş isim tamlamalarından ibarettir.
Tamlayan veya tamlanan kısımlarında belirtisiz isim tamlaması da bulunabilir:
Ankara valisi-nin / koruma- ları: belirtili isim tamlaması
Ankara / vali- si: belirtisiz isim tamlaması
Ne hikmetse, bu kadarcık bilgiyi bütün örneklerime rağmen, öğrencilerime bir türlü istediğim gibi öğretemem.
Sebebi? Çok açık: radyo ve televizyon.
